Ο Αίας, ή Αίαντας, ήταν ένας από τους μνηστήρες της Ωραίας Ελένης και ήταν δεσμευμένος με όρκο να υπερασπιστεί τη ζωή και την τιμή της. Έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο με 12 πλοία και μαζί με τον Αχιλλέα και τον Φοίνικα άσκησε τη διοίκηση του στόλου των επιτιθεμένων. Στην Ιλιάδα παρουσιάζεται ως ο δεύτερος πιο ανδρείος Αχαιός μετά τον Αχιλλέα και δυνατότερος του Τρώα ήρωα Έκτορα. Ο Όμηρος μάλιστα αναφέρει ότι διέθετε υψηλό ανάστημα: «μέγας, πελώριος και έρκος Αχαιών». Επίσης δεν υστερούσε και σε ομορφιά και ως χαρακτήρας περιγράφεται ως καλόκαρδος, ικανός να εμψυχώνει τους συμπολεμιστές του και να δίνει συμβουλές. Ο ίδιος έπαιξε σημαντικό ρόλο στη συμφιλίωση του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα.
Κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου, μονομάχησε με τον Έκτορα, αλλά παρόλο που αποδείχτηκε ανώτερος, τελικά η νύχτα τους ανάγκασε να κηρύξουν ισοπαλία, χωρίς νικητή. Μετά την μονομαχία οι δύο ήρωες αντάλλαξαν δώρα. Ο Αίας έλαβε ως ένδειξη τιμής από τον Έκτορα το ξίφος του, ενώ ο ίδιος του χάρισε τη ζώνη του. Όταν ο Πάτροκλος και ο Αχιλλέας σκοτώθηκαν, ο Αίας πέτυχε να αντιμετωπίσει πλήθος εχθρών και να αποσπάσει από τα χέρια τους τα σώματα των νεκρών ηρώων. Εξοργίστηκε όμως, όταν τα όπλα του νεκρού Αχιλλέα δόθηκαν τιμητικά στον Οδυσσέα και νιώθοντας εξαιρετικά μειωμένος, κρίθηκε κατώτερος των περιστάσεων σε σημείο που αποπειράθηκε να δολοφονήσει τους αρχηγούς των Αχαιών. Τότε η θεά Αθηνά του προκάλεσε πνευματική διαταραχή και τον έκανε να ξεσπάσει πάνω σε ένα κοπάδι πρόβατα. Όταν συνήλθε το πρωί και διαπίστωσε σε πόσο οικτρή κατάσταση είχε περιπέσει, τερμάτισε τη ζωή του, πέφτοντας πάνω στο ξίφος του.
Οι ανδραγαθίες του Αίαντα και κυρίως το τέλος της ζωής του ενέπνευσαν πολυάριθμα έργα τέχνης. Ορισμένοι που εμπνεύστηκαν από αυτόν ήταν:
- Αντισθένης, δεν υπάρχει ακριβής ημερομηνία
- Σοφοκλής, σε ορισμένα δράματά του πριν το 442π.Χ.
- Β. Σπάνγκενμπεργκ 1608.
- Π. Ντε Σιβρύ 1762.
- Α. Κ. Μπόρχεκκ 1789.
- Ούγκο Φόσκολο 1833.
- Σκαρλάττι (σε ορισμένες όπερες) 1697.
- Φ. Πίχλερ.
- Αντρέ Ζιντ (σε αποσπάσματα έργων) 1933.